Tin tức
Hiểu rõ tiêu chuẩn BS 1139 và vai trò then chốt của nó trong chế tạo vật tư xây dựng
1. Giới thiệu chung về tiêu chuẩn BS 1139
Tiêu chuẩn BS 1139 là một bộ tiêu chuẩn của Anh (British Standard) liên quan đến giàn giáo kim loại — đặc biệt là các ống thép, phụ kiện như khóa, cùm, đế, hệ khung đỡ phục vụ thi công và nâng đỡ tạm thời.
Ban đầu, BS 1139 được xây dựng nhằm mục đích chuẩn hoá các thành phần giàn giáo để đảm bảo an toàn lao động, ổn định kết cấu và khả năng chịu tải trong thi công xây dựng, công nghiệp, bảo trì,…
Qua thời gian, tiêu chuẩn này được chia thành nhiều phần (Part 1, Part 2, Part 6…) để quản lý riêng các thành phần như ống thép, phụ kiện, khung tháp…
1.1 Lịch sử & phạm vi áp dụng
Tiêu chuẩn BS 1139 đầu tiên được xuất bản từ năm 1943.
Phần BS 1139-1.1:1990 (Metal scaffolding – Part 1: Tubes) là một bản quan trọng của ống thép giàn giáo.
Phần BS 1139-2.1:1991 bao gồm couplers (khóa, cùm), loose spigots và base-plates (đế) cho giàn giáo và đà giáo.
Phần BS 1139-6:2014 (Prefabricated tower scaffolds) dành cho khung tháp giàn giáo tiền chế với cấu hình phức tạp.
Mặc dù nhiều nơi ở châu Âu sử dụng chuẩn EN 39 hoặc EN 74 thay thế, BS 1139 vẫn được sử dụng rộng rãi quốc tế, đặc biệt trong các dự án xây dựng, dầu khí, khu công nghiệp tại châu Á, Trung Đông.
1.2 Tại sao tiêu chuẩn này quan trọng?
Giàn giáo là khung tạm giúp công nhân làm việc ở độ cao, nâng đỡ vật liệu, thiết bị. Nếu vật liệu giàn giáo không đảm bảo độ bền, dung sai, kích thước, khả năng chịu tải thì dễ dẫn đến sụp đổ, tai nạn lao động nghiêm trọng.
Tiêu chuẩn BS 1139 cung cấp các yêu cầu rõ ràng cho vật liệu, gia công, kiểm thử và sử dụng – giúp nhà sản xuất và nhà thầu xây dựng có căn cứ để chọn vật tư đúng chuẩn.
Với vật tư xây dựng lớn như ống giàn giáo, khóa, cùm – chuẩn hoá giúp tiết kiệm chi phí (nhờ sản xuất hàng loạt theo chuẩn), tăng tính tương thích, dễ dàng kiểm tra và cấp chứng nhận.
Đối với các dự án công nghiệp, khu công nghiệp, nhà máy – việc sử dụng vật tư đạt chuẩn như BS 1139 giúp đáp ứng yêu cầu an toàn quốc tế, kiểm định dễ dàng hơn và nâng giá trị công trình
2. Nội dung chính của tiêu chuẩn BS 1139
2.1 BS 1139-1: Ống thép giàn giáo
Phần 1 của BS 1139 (ví dụ BS 1139-1.1) quy định yêu cầu cho ống thép sử dụng trong giàn giáo và đà giáo (falsework).
Các thông số cơ bản bao gồm:
Đường kính ngoài chuẩn: 48,3 mm (± 0,5 mm) – đây là đường kính thông dụng cho ống giàn giáo theo chuẩn này.
Độ dày thành ống: truyền thống là 4,0 mm hoặc có các mức 3,2 mm, 3,6 mm, 3,8 mm tùy phiên bản và cấp độ.
Vật liệu: thép, thường là thép cacbon, mạ kẽm nhúng nóng hoặc xử lý chống ăn mòn để tăng độ bền.
Sai lệch cong vênh, độ tròn: Ống không được vượt quá độ lệch nhất định (ví dụ độ cong trên mỗi mét ≤ 3 mm, hoặc tổng độ lệch ≤ 0,002L) để đảm bảo tính ổn định khi lắp ghép.
Chữ khắc (marking): Ống phải có nhãn nhận diện như tên nhà sản xuất, chuẩn “BS 1139”, kí hiệu “A” hoặc “B” cho lượng silicon, độ dày thành.
2.2 BS 1139-2: Couplers, Loose Spigots và Base-Plates
Phần 2 của BS 1139 quy định yêu cầu về phụ kiện kết nối ống – rất quan trọng vì ổn định kết cấu giàn giáo phụ thuộc lớn vào các kết nối này.
Một số nội dung chính:
Vật liệu của couplers (khóa, cùm): thép hoặc thép mạ kẽm, phải đạt yêu cầu cơ lý (độ bền kéo, độ xoắn) tương ứng.
Thiết kế và thử nghiệm: couplers phải được thử nghiệm để đảm bảo chịu được lực làm việc định rõ cũng như bất lợi khi sử dụng.
Kích thước, dung sai và đánh dấu: các thông số như đường kính, chiều dày, cam le chịu lực, và bắt buộc phải có đánh dấu rõ ràng để truy xuất nguồn gốc.
2.3 BS 1139-6: Khung tháp giàn giáo tiền chế
Phần 6 của BS 1139 chuyên về khung tháp (tower scaffolds) – dùng trong các cấu hình phức tạp hơn như tháp cao, dạng liên kết, dạng kim tự tháp…
Yêu cầu mới trong phiên bản 2014:
Phạm vi áp dụng được mở rộng cho tháp ngoài giới hạn thông thường của BS EN 1004 (tháp di động) như tháp cao hơn, với nhiều tầng làm việc, liên kết tháp.
Yêu cầu về ổn định vị trí (positional stability), điều kiện thiết kế, cách kiểm chứng và báo cáo thiết kế rõ ràng.
Kí hiệu, đánh dấu và thông tin đi kèm với mỗi thành phần cũng được quy định rõ hơn.
2.4 So sánh với chuẩn EN 39 / EN 74
Để hiểu sâu hơn, ta cũng so sánh BS 1139 với các chuẩn châu Âu như EN 39 (ống thép giàn giáo) và EN 74 (couplers & fittings).
EN 39: dành riêng cho ống thép giàn giáo, với các yêu cầu vật liệu, kích thước, dung sai rất chi tiết.
BS 1139: rộng hơn, bao gồm ống, phụ kiện, cấu trúc tiền chế. Vì vậy trong nhiều dự án quốc tế, vật tư theo BS 1139 vẫn được chấp nhận.
Ví dụ: So với EN 39, BS 1139 có yêu cầu về độ bền kéo (tensile strength) thấp hơn đôi chút nhưng vẫn đạt mức an toàn; điều này được nêu rõ trong phân tích.
3. Ý nghĩa của BS 1139 trong chế tạo vật tư xây dựng
3.1 Đối với nhà sản xuất vật tư xây dựng
Thiết kế & chế tạo đúng thông số: Nhà sản xuất ống thép, khóa, cùm phải đảm bảo kích thước, độ dày, dung sai, vật liệu theo BS 1139. Điều này giúp sản phẩm phù hợp với hệ thống giàn giáo quốc tế.
Chất lượng vật liệu: Chọn thép đúng cấp (ví dụ Q235 hoặc tương đương), xử lý bề mặt (mạ kẽm nhúng nóng) để chống ăn mòn — BS 1139 quy định rõ chất liệu.
Kiểm thử & chứng nhận: Sản phẩm phải trải qua kiểm thử về độ bền kéo, độ xoắn, dung sai uốn,… để chứng minh đạt yêu cầu tiêu chuẩn. Nhà sản xuất có thể đưa sản phẩm mẫu vào thử nghiệm hoặc lấy chứng nhận từ bên thứ ba.
Đánh dấu & truy xuất nguồn gốc: Mỗi ống hoặc phụ kiện phải đánh dấu rõ: tên nhà sản xuất, chuẩn “BS 1139”, kích thước, vật liệu. Điều này giúp trong kiểm tra tại công trường và bảo trì sau này.
Tương thích toàn hệ thống: Vì BS 1139 quy định cả ống và phụ kiện, nên sản phẩm của nhà sản xuất nếu đạt chuẩn sẽ dễ dàng tương thích với các hệ giàn giáo, dễ được chấp nhận bởi các nhà thầu lớn.
3.2 Đối với nhà thầu/đơn vị thi công
Đảm bảo an toàn thi công: Thuôn thủ tiêu chuẩn BS 1139 giúp giảm thiểu rủi ro sụp đổ, nghiêng, lệch, lật giàn – từ đó bảo vệ công nhân và tiến độ.
Tiến độ & chất lượng công trình: Khi sử dụng vật tư đạt chuẩn, việc lắp dựng, tháo dỡ giàn giáo trở nên nhanh và chính xác hơn, giúp đẩy tiến độ thi công.
Dễ kiểm định & nghiệm thu: Chủ đầu tư và các bên liên quan (quản lý an toàn, kiểm định chất lượng) thường yêu cầu vật tư đạt tiêu chuẩn quốc tế như BS 1139 để chứng minh tính hợp chuẩn, từ đó đơn giản hóa thủ tục nghiệm thu.
Giá trị công trình nâng lên: Việc sử dụng vật tư đạt chuẩn giúp công trình được đánh giá cao về chuyên nghiệp, chất lượng – từ đó tăng uy tín cho nhà thầu và chủ đầu tư.
Tương thích với các hệ thống quốc tế: Nếu dự án có yếu tố quốc tế (như hợp tác nước ngoài, xuất khẩu, nhà thầu đa quốc gia) thì sử dụng vật tư theo BS 1139 giúp đáp ứng các yêu cầu toàn cầu, dễ dàng hơn trong logistics và xuất nhập khẩu.
3.3 Đối với vật tư xây dựng Việt Nam
Ở Việt Nam, khi các công trình lớn như nhà máy, khu công nghiệp sử dụng giàn giáo và phụ kiện, việc chọn vật tư đạt chuẩn như BS 1139 giúp nâng cao chất lượng trong ngành vật tư xây dựng.
Nhà sản xuất và phân phối vật tư nội địa nếu tuân theo BS 1139 sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn hơn — vì đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao, phù hợp với các chủ đầu tư đòi hỏi cao.
Nhà thầu và chủ đầu tư ở Việt Nam nên yêu cầu không chỉ vật tư “theo chuẩn BS 1139” mà còn kiểm tra chứng chỉ, kiểm định thực tế (testing report), đánh dấu rõ ràng để tránh hàng kém chất lượng, hàng nhái.
4. Các bước áp dụng BS 1139 trong sản xuất và kiểm soát vật tư xây dựng
Dưới đây là quy trình gợi ý cho nhà sản xuất & nhà thầu để đảm bảo vật tư xây dựng tuân thủ BS 1139:
4.1 Giai đoạn thiết kế – lựa chọn vật liệu
Xác định loại giàn giáo hoặc cấu trúc sử dụng: ống đơn, tháp tiền chế, cấu kiện đặc biệt.
Chọn tiêu chuẩn phù hợp: nếu dùng hệ ống giàn giáo truyền thống, chọn BS 1139-1; nếu dùng phụ kiện couplers, chọn BS 1139-2; nếu dùng khung tháp“tower”, chọn BS 1139-6.
Lựa chọn vật liệu thép đáp ứng yêu cầu cơ lý (yield strength, tensile strength) và chống ăn mòn.
Xây dựng bảng thông số: đường kính 48,3 mm, độ dày ống 3,2 mm hoặc 4 mm (tuỳ loại) nếu theo chuẩn hiện hành.
4.2 Chế tạo – gia công & xử lý bề mặt
Sản xuất ống: cắt, uốn, hàn (nếu rãnh nối), xử lý chiều dài & dung sai. Đảm bảo không vượt quá độ lệch cong vênh.
Mạ kẽm nhúng nóng hoặc xử lý chống ăn mòn – theo yêu cầu tiêu chuẩn và môi trường sử dụng.
Phụ kiện (khóa, cùm): đúc hoặc rèn thép, đảm bảo kích thước, độ bền xoắn, chống trượt.
Đánh dấu sản phẩm: tên nhà sản xuất, chuẩn “BS 1139”, kích thước, vật liệu – mỗi khoảng cách không quá 1,5 m cho ống thép.
4.3 Kiểm tra chất lượng & thử nghiệm
Thử nghiệm cơ lý: kéo, uốn, xoắn, chống mỏi – đảm bảo đạt yêu cầu.
Kiểm tra kích thước & dung sai: đảm bảo đường kính, thành ống, độ tròn, độ cong vênh trong giới hạn.
Kiểm tra đánh dấu & truy xuất nguồn gốc: hồ sơ bản vẽ, bản kiểm thử, chứng nhận phù hợp tiêu chuẩn.
Lập báo cáo kiểm thử (test report) và duy trì hồ sơ – rất quan trọng nếu chủ đầu tư hoặc kiểm định yêu cầu.
4.4 Lắp đặt & sử dụng trên công trường
Khi vận chuyển và lắp dựng, vật tư theo BS 1139 dễ dàng kết nối với các hệ giàn giáo tiêu chuẩn quốc tế.
Nhà thầu phải đảm bảo thành phần cấu trúc (ống, khóa, cùm) được lắp đúng cách, đảm bảo khoảng cách, cố định, chống xoay, chống trượt.
Kiểm tra lại sau khi thi công: không để vật liệu bị biến dạng, hoen rỉ, gãy – phải thay thế ngay.
Quá trình tháo dỡ cũng phải tuân thủ an toàn, tránh tái sử dụng vật tư với dấu hiệu hỏng mà không kiểm tra.
4.5 Bảo trì & tái sử dụng
Vật tư đạt chuẩn BS 1139 thường có tuổi thọ cao nhờ xử lý chống ăn mòn và kiểm chế chất lượng ban đầu.
Trước khi tái sử dụng, vật tư cần được kiểm tra, đánh giá lại (đặc biệt là ống thép và couplers) để đảm bảo vẫn đáp ứng yêu cầu.
Việc tái sử dụng tiết kiệm chi phí nhưng phải tuân thủ nguyên tắc an toàn – nếu có dấu vết mòn, biến dạng hoặc hỏng thì không dùng lại.
5. Thách thức & lưu ý khi áp dụng BS 1139 tại Việt Nam
Dù BS 1139 là tiêu chuẩn rất tốt, nhưng khi áp dụng tại Việt Nam thì gặp một số thách thức và cần lưu ý:
5.1 Sự đa dạng của vật tư
Nhiều sản phẩm giàn giáo tại Việt Nam nhập khẩu hoặc sản xuất nội địa nhưng không luôn tuân chuẩn BS 1139 hoặc tương đương – điều này gây rủi ro khi sử dụng tại các công trình lớn.
Do đó, nhà thầu và chủ đầu tư nên yêu cầu chứng chỉ phù hợp BS 1139, hồ sơ kiểm thử và đánh dấu rõ ràng.
5.2 Khả năng tương thích và hiểu biết kỹ thuật
Một số nhà sản xuất hoặc cung cấp vật tư chỉ hiểu sơ bộ về BS 1139 nhưng chưa nắm rõ chi tiết (như độ dày ống, dung sai, thử nghiệm couplers). Điều này dễ dẫn tới sai sót khi lắp dựng hoặc sử dụng.
Cần có cán bộ kỹ thuật hiểu tiêu chuẩn, kiểm tra vật tư thực tế trước khi thi công.
5.3 Chi phí & lợi ích kinh tế
Vật tư đạt chuẩn BS 1139 thường có giá cao hơn hàng không chuẩn – vì vật liệu, gia công, kiểm thử đều đạt yêu cầu.
Tuy nhiên, lợi ích về an toàn, tiến độ, tuổi thọ vật tư và uy tín công trình thường vượt xa chi phí ban đầu.
Nên xem đây là đầu tư dài hạn chứ không chỉ chi phí ngắn hạn.
5.4 Theo dõi và bảo trì
Sau khi lắp dựng, việc kiểm tra định kỳ và bảo trì vật tư giàn giáo là rất quan trọng – nhiều thất bại là do vật tư kém chất lượng hoặc đã bị hư hỏng mà vẫn tiếp tục sử dụng.
Nhà thầu nên lập sổ kiểm tra, đánh giá trước mỗi lần tái sử dụng.
6. Kết luận
Tiêu chuẩn BS 1139 là một chuẩn mực kỹ thuật quan trọng trong ngành vật tư xây dựng và giàn giáo. Từ ống thép đến couplers và khung tháp tiền chế — tất cả đều được quy định rõ ràng để đảm bảo an toàn, độ bền, khả năng tương thích và hiệu quả thi công.
Việc nhà sản xuất vật tư xây dựng và nhà thầu lựa chọn sản phẩm đạt chuẩn BS 1139 không chỉ là tuân thủ kỹ thuật mà là cam kết chất lượng và an toàn cho dự án.
Tại Việt Nam, việc áp dụng đúng BS 1139 sẽ giúp nâng cao uy tín, đảm bảo tiến độ và giảm rủi ro trong thi công.
Vì vậy, khi bạn chọn vật tư như ống giàn giáo, khóa, cùm, đế, khung tháp — hãy luôn xác nhận nó có chứng chỉ BS 1139, có thử nghiệm, và có đánh dấu rõ ràng. Chính điều này sẽ giúp bạn bảo vệ công trình, bảo vệ người lao động và nâng cao giá trị công trình.
